Timor-Leste ofisíalmente adere ba Movimentu Melloria Nutrisaun “Scaling Up Nutrition”

Dili, loron 13 fulan-outubru tinan 2020 – Governu Timor-Leste, tersa ohin, ofisíalmente adere ona ba Movimentu Hadi’ak Nutrisaun ka ho lian inglés Scaling Up Nutrition ou “SUN Movement” liuhosi serimónia ida ne’ebé hala’o iha Ministériu Finansas, Dili.
Liuhosi mensajen vídio gravadu, ne’ebé fó sai iha lansamentu refere, Xefe Ezekutivu afirma, Timor-Leste nia kompromisu atu hadi’a kondisaun moris populasaun sira nian iha área sira hanesan edukasaun, saúde no hahán, asesu ba serbisu no infraestrutura bázika sira, nune’e bele kontribui ba dezenvolvimentu no estabilidade ekonómika país nian.
“Kompromisu ida ne’e fó barani ba ita nia aposta estratéjika atu kombate ki’ak no sub-nutrisaun infantíl no familiar, ne’ebé justifika ita-nia adezaun ba Movimentu Global atu Hadi’a Nutrisaun, koñesidu iha Lian Inglés hanesan SUN Movement ka Scaling Up Nutrition Movement”, afrima.
Liután, Xefe Governu fiar katak ho apoiu hosi Movimentu SUN, bele kontribui hadi’ak nutrisaun labarik sira-nian, hodi kontribui atu reduz índise sub-nutrisaun no mortalidade infantil no asegura dezenvolvimentu sosiedade ida saudavel no ativa, garante labarik sira han di’ak no família prospera.
Ikus liu Xefe Governu agradese ba Kordenadora husi Movimentu SUN, Gerda Verburg, ne’ebé mós hanesan Asistente Sekretáriu Geral Nasoins Unidas nian, ne’ebé aseita ona Timor-Leste nia adezaun ba Movimentu refere.
Iha loron 2 fulan-setembru tinan 2020, Konsellu Ministru aprova deliberasaun-ida atu lori Timor-Leste adere ba SUN movement; Nune’e, iha loron 21 fulan-setembru, Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak haruka karta pedidu ida ba Kordenadora SUN Movement, Gerda Verburg iha Jenebra, no iha loron 7 fuan-outubru, iha konfirmasaun katak Timor-Leste bele ona sai membru ba dala-62 iha SUN Movement.
Iha karta ba Kordenadora Movimentu SUN ne’e, Xefe Governu esplika esforsu Governu nian ho apoiu parseiru dezenvolvimentu sira, hetan progresu balun ezemplu, redús ona kazu raes badak (Stunting) ba labarik tinan-lima mai kraik, redús husi pursentu 58 iha tinan 2010 tun ba pursentu 50 iha tinan 2013, no kazu todan menus (Wasting) redús husi pursentu 19 iha tinan 2010 ba pursentu 11 iha tinan 2013. Timor-Leste mós konsege hatún taxa mortalidade relasaun ba má-nutrisaun. Iha progresu di’ak iha nivel kompromisu polítika, programasaun no asaun barak ne’ebé sensivel ba má-nutrisaun nian. Maske nune’e, presiza esforsu di’ak liután serbisu hamutuk no kolaborasaun di’ak entre setór hotu-hotu atu bele atinje meta Objetivu Dezenvolvimentu Sustentável (ODS) no metas Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu Nasionál (PEDN) 2011-2030. Tanba Timor-Leste iha projesaun katak to’o tinan 2030 hakarak hatún taxa raes badak (Stunting) ba pursentu 25.1, no todan menus (Wasting) ba pursentu tolu, nune’e mós hadi’ak forma hotu-hotu kona-ba má-nutrisaun nian.
Scaling Up Nutrition “SUN Movement” nu’udar movimentu polítika ne’ebé estabelese iha tinan 2010 husi entidade governamentál, ajénsia, grupu sira ne’ebé funda ho prinsípiu katak ema hotu iha direitu ba alimentasaun nutriente ne’ebé adekuadu. Movimentu ne’e nia eskritóriu permanente iha Jenebra, no to’o ohin loron, nasaun 61 mak adere ona hodi serbisu hamutuk buka métodu-ida di’ak nune’e bele transforma no rezolve problema má-nutrisaun iha ida-idak nia nasaun.
Daudaun ne’e, Timor-Leste iha pontu fokál na’in rua, Filipe da Costa, Kordenadór Apoiu Sosiedade sivíl, no dra. Olinda dos Reis hosi Ministériu Saúde ne’ebé halo ligasaun ba SUN Movement.
Lansamentu adezaun nian ne’e, organiza hosi Gabinete Apoiu Sosiedade Sivíl hosi Gabinete Primeiru-Ministru nian, ho parseria hosi ajénsia Nasoins Unidas nian iha Timor-Leste hanesan; UNRC, FAO, WFP, UNDP, UN Women, UNFPA no ILO.
Hola parte iha lansamentu refere, Ministra Saude, Odete Freitas Belo, Ministru Agrikultura no Peska, Pedro dos Reis Martins, Sekretariu Estadu Formasaun Profisional no Empregu, Alarico de Rosário reprezentante hosi Banku Mundial, ADB, Uniaun Europeia, DFAT, Embaixadór sira hosi País amigu sira ne’ebé akreditadu iha Dili, Diretor Jeral hosi Lina Ministerial sira no sosiedade sivíl inklui seitor privadu sira. HOTU/M-GPM